Ten vierde: Deze balans kan op twee manieren gerealiseerd worden:
- Door de Zegening van Allah, als onderdeel van iemands aard.
- Door deze eigenschappen te verkrijgen door je in te spannen en jezelf te trainen. Dat wil zeggen, dat je jezelf dwingt om daden te verrichten die voorgeschreven worden door de gewenste karaktereigenschap.
Aboe-Dardaa’ verhaalt dat de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) zei: “Kennis wordt verkregen door het te zoeken, en geduld wordt verkregen door te streven naar geduld. Degene die streeft naar het goede zal dit gegeven worden, en degene die ernaar streeft om zichzelf te beschermen tegen het kwaad zal beschermd worden.”
(Hasan verklaard door Sheikh al-Albaanie)
Wanneer iemand de karaktereigenschap van vrijgevigheid wil verkrijgen, kan hij dat verwerven door zichzelf te dwingen daden te verrichten die horen bij de vrijgevige persoon, en dat is het weggeven van rijkdom. Dus hij blijft zichzelf dwingen en volhardt in zijn worsteling tegen zijn eigen driften, totdat dit zijn tweede natuur wordt en het gemakkelijk voor hem wordt om vrijgevig te zijn.
Hetzelfde geldt voor een persoon die de karaktereigenschap van nederigheid wil bereiken. Wanneer hij geneigd is arrogant te zijn, dan moet hij een lange tijd volharden in het doen van daden die horen bij de nederige. Hij dient ernaar te streven en zichzelf te dwingen, totdat dit een karaktereigenschap en een tweede natuur van hem wordt en gemakkelijk voor hem is.
Alle prijzenswaardige eigenschappen die worden voorgeschreven in de Islam kunnen op deze manier verkregen worden. Religieuze karaktereigenschappen zullen nooit in de ziel verankerd raken, tenzij de ziel eraan gewend raakt om alle goede gewoontes te verrichten, alle slechte gewoontes opgeeft, en volhardt in het verrichten van goede daden. Zoals degene die ervan houdt om goede daden te verrichten en ervan geniet, en een afschuw heeft voor slechte daden en erdoor gekweld wordt.
Dit kan op twee manieren worden uitgelegd: Degene die bedreven wil worden in het schrijven zodat dit één van zijn eigenschappen wordt en mooi schrijven een tweede natuur voor hem wordt, heeft geen andere keuze dan vast te houden aan datgene waar bedreven schrijvers zich ook aan vasthouden. Hij volhardt hierin voor een lange tijd en streeft ernaar om mooie handschriften te imiteren, en hij blijft dit doen totdat hij het goed onder de knie heeft. Uiteindelijk wordt mooi schrijven een tweede natuur voor hem.
Dit geldt ook voor een persoon die graag een Faqieh (geleerden van Fiqh) wil worden. Hij heeft geen andere keuze dan te doen wat de Foeqahaa’ ook doen, namelijk het blijven bestuderen van kwesties van de Fiqh, totdat zijn hart liefde voor dit onderwerp ontwikkelt.
En wanneer een persoon vrijgevig wil worden en zich onthoudt van mensen te vragen, en geduldig en nederig wordt, dan moet hij de daden van zulke mensen blijven verrichten totdat het een tweede natuur van hem wordt. Hij moet niet gaan wanhopen als hij erin faalt om bijvoorbeeld één nacht niet te studeren, want hij zal deze eigenschap niet verkrijgen met één nacht studeren. Het perfectioneren van de ziel en het sieren ervan met goede daden zal niet behaald worden door in één dag aanbiddingen te verrichten, en ook zal het hem niet ontnomen worden als hij één dag zondigt. Het verslappen voor één dag kan echter wel leiden tot nog een andere dag, en zo raakt men langzaamaan gewend aan gemakzucht.
Ten vijfde: De gelijkenis van de ziel en de manier waarop deze behandeld wordt om het te ontdoen van slechte karaktereigenschappen, en ervoor te zorgen dat het karaktereigenschappen verkrijgt, is net als die van het lichaam. Namelijk de manier waarop je dat behandelt om van een ziekte af te komen en een goede gezondheid wilt bereiken.
Hoewel de gemoedstoestanden meestal in balans zijn, kan de maag ziek worden door voedsel, drank of omstandigheden. Evenzo wordt iedereen geboren met een natuurlijke aanleg, maar de ouders maken van hem een jood, christen of een magiër. Hiermee wordt bedoeld dat door het trainen en het onderwijzen iemand slechte karaktereigenschappen kan verkrijgen.
Net zoals het lichaam in eerste instantie niet volmaakt geschapen is, maar juist geperfectioneerd kan worden door opvoeding en voedsel, zo is de ziel ook niet perfect geschapen, maar heeft het wel de potentie om volmaakt te worden. En het kan alleen volmaakt worden door middel van opvoeding, discipline en voeding met kennis.
Als het lichaam gezond is, dan is de rol van de arts om te laten zien hoe het lichaam in goede gezondheid gehouden kan worden. Als het lichaam ziek is, dan is de rol van de arts om de gezondheid te herstellen. Hetzelfde is van toepassing op de ziel; als deze rein en goed is, dan moet men ernaar streven om dit zo te houden, het meer kracht te geven en meer goede karaktereigenschappen te verwerven. Als het gebrekkig is, dan moet men ernaar streven om het te perfectioneren en te reinigen.
Ziekte die ervoor zorgt dat het lichaam uit balans raakt kan alleen verholpen worden door het te behandelen met het tegenovergestelde. Dus als het veroorzaakt wordt door kou, dan moet men het behandelen met warmte en vice versa. Zo geldt ook voor slechte karaktereigenschappen, die een ziekte zijn van het hart, dat zij behandeld moeten worden door het tegenovergestelde. Het medicijn tegen de ziekte van onwetendheid is dus het zoeken van kennis, en het medicijn tegen de ziekte van gierigheid is jezelf dwingen om vrijgevig te zijn. Het middel tegen de ziekte van arrogantie is jezelf dwingen om nederig te zijn, en het middel tegen de ziekte van vraatzucht is zelfbeheersing.
Net zoals het essentieel is om de bitterheid van het medicijn te verdagen en geduld te tonen bij de behandeling van lichamelijke ziekte door je te onthouden van dat wat je wilt, is het ook noodzakelijk om de bitterheid te verdragen van het streven, en geduldig te zijn bij de behandeling van de ziektes van het hart. Dit is juist belangrijker, omdat men van zijn lichamelijk ziektes afkomt wanneer hij komt te overlijden, maar de ziektes van het hart – Allah verhoede – kunnen blijven bestaan na de dood en duren eeuwig voort.
Deze voorbeelden laten ons zien hoe we de ziektes van het hart moeten behandelen, en tonen tevens aan dat de holistische manier om dit te behandelen is door het tegenovergestelde te doen van dat waar men toe geneigd is en/of van houdt. Allah, de Verhevene, heeft dit alles samengevat in Zijn heilige Boek toen Hij zei (interpretatie van de betekenis):
“En wat betreft degene die vreesde om tegenover zijn Heer te staan (voor de Rekenschap) en de (eigen) ziel afhield van de (slechte)begeerte. Voorwaar, het Paradijs is dan (zijn) woonplaats.”
(Soerat an-Naazicaat: 40-41)
Tenslotte: Wat van belang is als het gaat om het streven is het behalen van wat iemand zich voorneemt om te doen. Als een persoon het voornemen heeft om een verlangen op te geven, dan moet hij geduld tonen en volharden. Want als hij gewend raakt aan het opgeven van wat hij van plan was te doen, dan zal dat leiden tot verderf. Mocht het voorkomen dat men tekortschiet in zijn voornemens, dan moet hij zichzelf daarvoor straffen. Want als hij zichzelf niet met die straf afschrikt, dan kunnen zijn kwade neigingen hem overweldigen en zal hij zich aangetrokken voelen om zichzelf over te geven aan zijn verlangens, en dan zullen al zijn inspanningen voor niets zijn geweest.
Gebaseerd op het werk van al-Ghazaali
(Ihyaa' cOeloem ud-Dien, boekdeel 3, blz. 62-98)
En Allah weet het het beste.
Islamqa.com