Het zijn de hoogtijdagen van angst. De angst kan soms zo reëel voelbaar zijn, zo intens worden ervaren dat deze al onze zintuigen – zelfs onze rationele waarneming – gaat overheersen. Het is daarom niet verrassend dat we sinds de aanslagen van Parijs overal angst zien, horen en voelen. En misschien zelfs ruiken. De wereld lijkt namelijk wel een achtbaan van negatieve emoties waarin we amper de tijd krijgen om tot bezinning te komen: een moment van rust waarin we deze angstige gevoelens een plekje kunnen geven. Zouden we dat moment van bezinning niet nemen, dan kunnen dergelijke negatieve gevoelens – in de emotionele ‘snelkookpan’ die onze maatschappij vandaag de dag is – tot stress en spanning(en) leiden: stress en spanning(en) die de onderlinge verhoudingen verder op scherp kunnen zetten.
Dat we angst ervaren is niet zo verwonderlijk. Angst is een emotie die bij ieder normaal functionerend persoon voorkomt, waar dan ook ter wereld. Het is een emotionele reactie die bij heftige en extreme situaties optreedt, gebeurtenissen waarbij mensen het gevoel krijgen dat ze de grip op hun leven en hun leefomgeving deels of in haar geheel verliezen.
Vandaag de dag kan bij dat soort choquerende gebeurtenissen – zoals in Beiroet en Parijs, maar ook elders in de wereld – ook zoiets als massahysterie optreden, wat het negatieve emotionele effect alleen maar versterkt. De olievlek van angst dijt hierdoor steeds verder uit, en houdt steeds meer mensen in haar verstikkende wurggreep. Een neveneffect is dat mensen elkaar (nog) angstiger maken en het bijbehorende (vlucht)gedrag van elkaar gaan overnemen.
Angst heeft ook zo haar voorwaarden. Wanneer mensen nauwelijks of geen (emotionele) houvast hebben in het leven en ze over het algemeen een ‘vlak’ bestaan leiden – een leven waarin ze niet worden geconfronteerd met dat soort extreme, heftige situaties – dan zie je dat de angst bij deze mensen eerder hysterische vormen aanneemt. Dat je angst ervaart van een hevigheid en intensiteit die je nooit eerder hebt meegemaakt, is op zich ook niet zo vreemd. Extreme situaties roepen namelijk extreme emoties op.
Voor opportunistische ‘angsthandelaren’ breken hierdoor echter gouden tijden aan. Deze roerige tijd is voor hen een buitenkans om meer angst en meer haat te zaaien, en wraakgevoelens bij mensen op te roepen of zelfs aan te wakkeren. Deze opportunistische ‘angsthandelaren’ – vooral door rechts-georiënteerde groepen – voelen dit haarfijn aan en weten dit soort angstige momenten volledig te benutten. Wie angst beheerst kan rijk worden. Wie angst beheerst kan zo veel (politieke) volgers krijgen. Deze opportunisten kunnen de angstige mensenmassa ophitsen, duwen en sturen in de richting die hen het beste uitkomt. Zo verworden de mensen tot een speelbal op golven van opportunisme, die heen en weer geslingerd wordt tussen nog meer angst en haat. Zo ontstaat er ook een vicieuze cirkel: een neerwaartse spiraal van angst, haat en wraak.
Zodoende is angst op dit ogenblik één van de belangrijkste handelsproducten geworden. Tegelijkertijd is het een gevaarlijk en efficiënt wapen dat door kwaadwillenden ingezet kan worden om paniek te veroorzaken, met verstrekkende gevolgen. Mensen die in paniek raken nemen niet de meest wijze beslissingen, wat weer kan leiden tot excessief gedrag dat voor iedere betrokkene negatieve gevolgen heeft. We moeten daarom alert blijven en waakzaam zijn voor dit soort perverse narcistische ‘angsthandelaren’ die graag zelf controle willen blijven uitoefenen.
Mijn advies: wees standvastig en houd je vast aan onze universele waarden en normen die ons al eeuwen een stevig houvast bieden. Zeker in onzekere tijden van angst. Wees alert en blijf kalm: laat je niet gek maken door de negatieve berichtgeving in de media. Luister naar je hart en houd je hoofd koel. Boven alles, wees je ervan bewust dat je je niet hoeft te verantwoorden voor iets dat je niet hebt gedaan. Uiteindelijk is eenieder verantwoordelijk voor zijn eigen handel en wandel binnen de samenleving.
drs. Fouad Adahchour
Theoloog, geestelijk verzorger en therapeut