Vraag:
Wanneer is het toegestaan om zittend te bidden? Moet de persoon helemaal niet in staat zijn om te staan, of mag het ook als staan een te grote last vormt?
Antwoord:
Alle lof zij Allah.
Het staan tijdens het gebed is een verplichte pilaar die niet nagelaten mag worden. Het is niet voor niemand toegestaan om tijdens het gebed te zitten. Behalve als hij niet kan staan, het staan moeilijk voor hem is, of omdat hij ziek is en er de angst bestaat dat zijn ziekte verergert als hij staand bidt.
Dit geldt ook voor de verlamde persoon die helemaal niet in staat is om te staan, de oudere persoon voor wie het moeilijk is om te staan en de zieke persoon die geschaad zal worden door het staan doordat het zijn ziekte verergert of zijn herstel vertraagt.
Het basisprincipe hiervoor is de overlevering van cImraan ibn Hoesayn (moge Allah tevreden over hem zijn) die zei: “Ik had aambeien en vroeg de Profeet (vrede zij met hem) over het bidden. Hij zei: “Verricht het gebed staand en als je dat niet kan, (verricht het) dan zittend. En als je dat niet kan, verricht het dan liggend op je zij.”
(al-Boekhaarie)
Ibn Qoedaamah (moge Allah hem genadig zijn) zei: “Als het staan de ziekte van een persoon verergert, dan dient hij zittend te bidden. De geleerden zijn het er unaniem over eens dat een persoon die niet kan staan, zittend mag bidden. De Profeet (vrede zij met hem) zei tegen cImraan ibn Hoesayn: “Verricht het gebed staand en als je dat niet kan, (verricht het) dan zittend. En als je dat niet kan, verricht het dan liggend op je zij.”
(al-Boekhaarie)
In een andere overlevering staat: “Als je dat niet kan, dan liggend op je rug en Allah belast een ziel niet boven haar vermogen.”
(al-Boekhaarie, Aboe Daawoed en an-Nasaa’ie)
Anas (moge Allah tevreden met hem zijn) zei: “De Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) viel van een paard en was gewond aan zijn rechterkant. Wij liepen bij hem naar binnen om hem te bezoeken toen de tijd voor het gebed brak aan. Hij bad zittend en wij baden zittend achter hem.”
(al-Boekhaarie en Moeslim)
Als iemand wel in staat is om te staan, maar vreest dat het zijn ziekte zal verergeren of zijn herstel daardoor uitgesteld zal worden of het te moeilijk voor hem is om te staan, dan mag hij zittend het gebed verrichten. Iets soortgelijks is gezegd door Maalik en Ishaaq. Maymoen ibn Mahraan zei: “Als hij niet kan staan voor een wereldse zaak, laat hem dan zittend bidden.”
(Ahmad)
Dat wil zeggen dat als hij in staat is om te staan voor sommige wereldse zaken, hij ook staand het gebed moet verrichten en het niet toegestaan voor hem is om zittend te bidden. Ibn Qoedaamah zei: “Maar Allah, de Verhevene, zegt (interpretatie van de betekenis):
“En Hij heeft de godsdienst niet moeilijk gemaakt voor jullie.”
(Soerat al-Haddj: 78)
In dit geval is het verplichten van een persoon moeilijk. De Profeet (vrede zij met hem) zat toen hij aan zijn rechterkant gewond was. Ondanks dat het erop lijkt dat hij niet compleet niet in staat was om te staan, was deze vereiste voor hem opgeheven. Dit vanwege de moeilijkheid van het staan. Het is ook opgeheven voor anderen… Als een persoon in staat is om te staan door te leunen tegen een stok of een muur, of te leunen tegen iemand naast hem, dan dient hij dat te doen. Hij kan namelijk staan zonder dat het hem schade toebrengt, dus hij dient het gewoon te doen. Net zoals hij dit zou doen als hij zonder deze zaken hiertoe in staat was.
(al-Moeghnie; boekdeel 1, blz. 443)
An-Nawawie (moge Allah hem genadig zijn) zei: “De gemeenschap is het er unaniem over eens dat wie niet in staat is om een verplicht gebed staand te verrichten, zittend mag bidden en hij hoeft het (gebed) niet in te halen. Onze metgezellen zeiden: “Dat neemt niets af van de beloning die hij zou verdienen als hij staand zou bidden, want hij is geëxcuseerd. Het is bewezen in Sahieh al-Boekhaarie dat de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) zei: “Als een dienaar ziek is of op reis, dan wordt dat wat hij verricht voor hem (aan beloningen) opgeschreven zoals hij (ze verricht wanneer hij) gezond is of niet op reis.”
(al-Boekhaarie)
Onze metgezellen zeiden: “Het is geen voorwaarde dat iemand helemaal niet kan staan, voordat het hem toegestaan is om zittend te bidden. Maar het is niet genoeg als hij het maar een beetje moeilijk vindt. Daarentegen dient het te gaan om een evidente moeilijkheid. Als hij vreest dat het extreem moeilijk zal zijn of dat hij zijn ziekte zal verergeren, of een bootreiziger vreest dat hij zal verdrinken of duizelig zal worden, dan mogen zij zittend bidden en hoeven zij dit niet te in te halen.”
(al-Madjmoec; boekdeel 4, blz. 201)
Sheikh Ibn cOethaymien (moge Allah hem genadig zijn) legde de definitie uit van moeilijkheid die het een persoon toestaat om niet te staan in een verplicht gebed en hoe deze dient zitten. Hij zei: “De definitie van moeilijkheid is datgene wat de Khoeshoec (juiste concentratie en nederigheid) wegneemt. Khoeshoec betekent dat het hart gefocust is en in vrede verkeert. Als staan een persoon ernstig bezorgd maakt en geen gemoedsrust hierdoor kent, en hij verlangt naar het komen tot het einde van al-Faatihah zodat hij kan buigen omdat hij het te moeilijk vindt om te staan, dan is het te moeilijk voor hem om staand te bidden. Hij dient dan zittend te bidden.
Hetzelfde geldt voor een persoon die bang is en niet staand kan bidden. Zoals iemand die achter een muur bidt terwijl hij schuilt voor de vijanden om hem heen. Als hij zou staan, dan zullen zij hem achter de muur kunnen zien, maar als hij zit dan is hij verborgen voor zijn vijanden. In dit geval zeggen wij tegen hem om het gebed zittend te verrichten. Dit op basis van het vers waarin Allah zegt (interpretatie van de betekenis):
“En als jullie (een vijand) vrezen, (verricht het gebed dan) lopend of rijdend.”
(Soerat al-Baqarah: 239)
Allah heeft degene die bang is vrijgesteld van het buigen, knielen en zitten. Hetzelfde geldt voor het staan als een persoon bang is. Maar hoe dient hij te zitten?
Hij dient Moetarabbican te zitten op zijn zitvlak, met elke kuit onder zijn dij. Dit wordt Tarabboec genoemd. In deze houding zijn de kuit en de dij rechts en links zichtbaar. In het geval van Iftiraash verdwijnt de kuit onder de dij, maar in Tarabboec zijn alle vier de gedeelten (dijen en kuiten bij beiden kanten) zichtbaar.
Is het verplicht om zo te zitten?
Nee, het is een Soennah. Als een persoon Moeftarishan (in de houding genaamd Iftiraash) bidt, dan is daar niets mis mee. En als hij Moehtabiyan (met opgetrokken benen omhuld in een kledingstuk) zit, dan is daar niks mee vanwege de algemene betekenis van de woorden van de Profeet (vrede zij met hem): “Als hij dat niet kan, dan zittend.” Hij heeft niet uitgelegd hoe hij moet zitten.
Als een persoon vraagt: “Is er enig bewijs dat aanduidt dat hij Moetarabbican moet bidden?” Dan is het antwoord daarop bevestigend. cAa’ishah (moge Allah tevreden met haar zijn) zei: “Ik zag de Profeet (vrede zij met hem) Moetarabbican het gebed verrichten.” Dit omdat het comfortabeler is dan al-Iftiraash. Het is bekend dat het staan een langere recitatie vereist dan het zeggen van: ‘Rabb ighfirlie warhamnie (Heer, vergeef mij en wees mij genadig).’ Vandaar dat het beter is om Moetarabbican te zitten.
En er is een ander voordeel, namelijk het maken van onderscheid tussen zitten in plaats van het staan en het zitten wanneer iemand dient te zitten. Als we zeggen dat een persoon Moeftarishan dient te zitten gedurende de tijd van het gebed, dan zou er geen verschil zijn tussen de manier van zitten wanneer iemand hoort te zitten (tijdens het gebed) en de manier van zitten die gedaan wordt ter vervanging van het staan (bij ziekte of reis).
Bij het buigen zou iemand kunnen zeggen dat het Moeftarishan zou moeten. Maar de juiste mening is dat het Moetarabbican dient te zijn, want tijdens het buigen zijn het been en de dij van een persoon rechtop en hij buigt alleen zijn rug. Dus wij zeggen dat als een persoon Moetarabbican zit, hij zo dient te blijven en te buigen in die houding. Dit is de juiste mening omtrent dit onderwerp.”
(ash-Sharh ul-Moemtic, boekdeel 4, blz. 461)
Vrijwillige gebeden
Tijdens de vrijwillige gebeden is het overigens toegestaan om te zitten zonder excuus te hebben, volgens consensus van de geleerden. Echter halveert de beloning van degene die zit ten opzichte van degene die staat. cAbdoellaah ibn cAmr (moge Allah tevreden over hem zijn) overleverde: “Aan mij was verteld dat de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) zei: “Het gebed van een man die zit is de helft van het gebed van de man die staat.” Ik kwam naar hem en trof hem zittend in gebed aan. Ik plaatste mijn hand op zijn hoofd en hij vroeg: “Wat is er aan de hand, o cAbdoellaah ibn cAmr?” Ik zei: “Aan mij is verteld, o Boodschapper van Allah, dat u zei: “Het gebed van een man die zit is de helft van het gebed van de man die staat” en u bidt zittend.” Hij zei: “Ja, maar ik ben niet zoals één van jullie.”
(Moeslim)
An-Nawawie zegt in Sharh Moeslim: “Wat dit betekent is dat het gebed van degene die zit, de helft van de beloning oplevert van degene die staand bidt. Dit betekent dat het geldig is maar minder beloning opbrengt. Deze overlevering dient begrepen te worden als verwijzend naar een vrijwillig gebed dat zittend gebeden wordt, terwijl een persoon in staat is om te staan. Dit brengt de helft van de beloning op van het gebed dat staand wordt verricht. Maar als een persoon een vrijwillig gebed zittend verricht omdat hij niet in staat is om staand te bidden, dan wordt zijn beloning niet verminderd. Het is eerder hetzelfde als dat van degene die staat. Als een persoon de verplichte gebeden zittend verricht, terwijl hij in staat is om te staan, dan is zijn gebed niet geldig en zal hij er niet voor beloond worden. Hij is eerder zondig.
Onze metgezellen (de Shaaficies) zeiden: “Als hij gelooft dat het toegestaan is, dan is hij een ongelovige en onderworpen aan de regelgeving omtrent afvalligen, net zoals degene die Zinaa (ontucht), Riba en andere verboden zaken als toegestaan acht.”
Als een persoon een verplicht gebed zittend of liggend verricht omdat hij niet in staat is om te staan of te zitten, dan is zijn beloning hetzelfde als degene die staat en het zal niet verminderd worden. Dit volgens consensus van de metgezellen. De overlevering over het verminderen in beloning moet worden begrepen dat het van toepassing is op degene die een vrijwillig gebed zittend verricht terwijl hij kan staan. Dit onderscheid is onze mening en de mening van de meerderheid omtrent de betekenis van deze overlevering.
En hij zei: Met betrekking tot de woorden van de Profeet (vrede zij met hem): “Ik ben niet zoals één van jullie.” Volgens onze metgezellen is dit één van de unieke eigenschappen van de Profeet (vrede zij met hem) dat zijn vrijwillige gebeden die zittend werden gebeden, terwijl hij in staat was om te staan, hetzelfde waren als zijn vrijwillige gebeden die staand werden verricht. Als een eer aan hem. Net zoals hij was verkozen voor andere onderscheidingen die bekend zijn in de boeken van onze metgezellen en anderen. Wij hebben hierover gesproken in het begin van Tahdhieb ul-Asmaa’ wal-Loeghaat.”
(Sharh Sahieh Moeslim; boekdeel 6, blz. 14)
En Allah weet het het beste.
Islamqa.com