Er is al eerder uitgelegd dat goede manieren van nature bij iemand aanwezig kunnen zijn of dat ze kunnen worden aangeleerd door de omgeving. Hierover is gezegd dat de aangeboren goede manieren beter zijn dan aangeleerde goede manieren. Als bewijs hiervoor hebben we de volgende overlevering van de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) aangehaald waarin hij tegen al-Ashadj ibnoe ʿAbdil-Qays zei: “Nee, Allah heeft jou gevormd (gecreëerd) op basis van deze twee (nobele eigenschappen).”
(Aboe Daawoed en Ahmed)
In tegenstelling tot de aangeleerde manieren, verdwijnen aangeboren goede manieren niet uit de menselijke geest. Het gebeurt vaak dat de aanwezigheid van goede manieren in het dagelijkse leven geheel of gedeeltelijk verdwijnt. Dit heeft dan als hoofdoorzaak dat er niet genoeg tijd en inspanning in wordt gestoken om deze eigenschappen te behouden en te ontplooien. Het is dan ook van groot belang dat de mens zich te allen tijde bewust is van de eigen verantwoordelijkheid op het behoud en de ontwikkeling van de goede eigenschappen.
Dit vereist dat men zichzelf dient te herinneren aan deze verantwoordelijkheid, met name op momenten van emotionele wanorde. Vandaar dat toen er een man naar de Boodschapper van Allah kwam en tegen hem zei: “O Boodschapper van Allah, adviseer mij.” Hij (vrede zij met hem) zei: “Word niet boos.” De man herhaalde zijn vraag diverse malen en de Profeet bleef antwoorden met: “Word niet boos.”
(al-Boekhaarie)
De Profeet zei ook: “De sterke persoon is niet degene die worstelt en zijn tegenstander overmeestert. De sterke persoon is degene die zichzelf onder controle kan houden in tijden van boosheid.”
(al-Boekhaarie en Moeslim)
Dus een sterke persoon is niet iemand die zijn tegenstander onder controle heeft tijdens een worstelpartij. Een persoon die oprecht sterk genoemd mag worden, is hij “die zichzelf onder controle kan houden in tijden van boosheid.” Hij houdt zichzelf in de hand en zondert zich af op momenten van boosheid, totdat hij afgekoeld is.
Een persoon die zichzelf onder controle houdt in tijden van boosheid wordt beschouwd als iemand met goede manieren en een sterk karakter. Dus wanneer je boosheid voelt opkomen, wees dan bewust van het gevaar dat hier in kan schuilen en laat je niet door je boosheid overnemen. Zoek in deze situatie toevlucht bij Allah tegen het kwaad. Als je staat, ga dan zitten en als je zit, ga dan liggen. En wanneer de boosheid niet vermindert, verricht dan de wassing (Woedoe’) totdat de boosheid verdwenen is.
Een persoon kan zichzelf goede manieren aanleren door middel van training (van zichzelf), hard werken en voortdurende oefening. Hij kan goede manieren verkrijgen door één van de volgende methoden toe te passen:
1. Hij moet de teksten opzoeken die de deugd van de nobele eigenschappen beschrijven. Eigenschappen die iedereen zich eigen zou moeten maken. Immers, wanneer een gelovige de heilige teksten overpeinst die een eigenschap of daad aanmoedigen, dan zal hij ze zich eerder eigen maken.
Zuivering (van de ziel) kan alleen geschieden op de manier waarop de Boodschapper van Allah deze heeft voorgeschreven. Ibn ul-Qayyim zegt hierover: “Het zuiveren van zielen is zwaarder en moeilijker dan het genezen van lichamen. Dus wie zijn ziel probeert te zuiveren op een andere manier dan door middel van oefening, hard werken en zich af te zonderen (allemaal zaken waar de boodschappers mee zijn gekomen), is als een zieke die zichzelf probeert te genezen op basis van zijn eigen mening. Gebruikt hij ook zijn eigen mening wanneer deskundigheid van een arts vereist is? De boodschappers zijn de artsen van de harten en er is geen andere manier om de harten te zuiveren en te herstellen, behalve door hun manier en je volledig onderwerpen en onderschikken aan hun Boodschap. En we vragen Allah om Zijn Hulp.”
(Madaaridj us-Saalikien, boekdeel 2, blz. 300)
De Profeet gaf dit aan toen hij de volgende vergelijking maakte: “Een goede vriend vergeleken met een slechte vriend is als de verkoper van muskus vergeleken met een ijzersmid. De verkoper van muskus zal jou wat muskus geven of je zult het van hem kopen. Op zijn minst zal je de lekkere geur ervan hebben ervaren. Maar de ijzersmid zal jouw kleren verbranden (door de vonken van het slaan op hete ijzer). Op zijn minst zal je de afschuwelijke stank ervaren.”
(al-Boekhaarie en Moeslim)
An-Nawawi zegt als uitleg op deze overlevering het volgende: “Dit toont de kracht van begeleidende, rechtvaardige en goede mensen. Zij die beschikken over ridderlijkheid, goede manieren, vroomheid, kennis en goed gedrag. Het toont ook het verbod van de begeleidende slechte mensen, vernieuwers, degenen die roddelen over mensen of hun boosheid niet onder controle hebben. En meer van dit soort types met verwerpelijke eigenschappen.
(Sharh Sahieh Moeslim, boekdeel 16, blz. 394)
2. Hij moet zich omringen met mensen die bekend staan om hun goede manieren en eigenschappen. En hij dient voor zijn eigen bestwil ver weg te blijven van degenen die bij hem bekend staan als ongemanierd. Dit is omdat een goede vriendschap als een levenslange leerschool gezien kan worden voor het verkrijgen van goede manieren. De Profeet zei: “Een man is geneigd het geloof van zijn beste vriend te volgen, laat eenieder van jullie dus opletten wie hij neemt als beste vriend.”
(at-Tirmidhie en Hasan verklaard door Sheikh al-Albaanie)
3. Hij zou stil moeten staan bij de gevolgen die slechte manieren met zich meebrengen. Dit is omdat een persoon met slechte manieren niet gerespecteerd wordt door zijn omgeving. Een persoon met slechte manieren zal worden verlaten en veracht. Over een persoon met slechte manieren zal altijd negatief worden gesproken. De persoon die zich bewust is van de negatieve invloed van slechte manieren, op het sociale leven, zal zijn best doen zich hiertegen te beschermen.
4. Hij zou altijd een goed beeld voor ogen moeten hebben van hoe de Profeet was in zijn manieren. Hij zou zich moeten laten inspireren door zijn nederigheid tegenover de gehele schepping, zijn vriendelijkheid, vergevingsgezind en het geduld dat hij had in tijden van tegenspoed.
Het bestuderen van het nobele karakter van de Profeet stelt een persoon in staat om dit karakter als richtlijn en houvast te nemen in het leven. De kracht van dit houvast is dat een persoon constant bezig is met zelfontplooiing. Wanneer dit wordt volgehouden zal het zorgen voor een realistisch beeld van de eigen tekortkomingen en de reeds behaalde vooruitgangen. De arrogantie zal hierdoor verdwijnen wat automatisch goede manieren zal voortbrengen.
Sheikh Mohammed ibnoe Saalih ul-ʿOethaymien
(Fragment uit Makaarim ul-Akhlaaq, blz. 32-35)